ΚΥΝΗΓΙ ΣΤΗ ΜΑΝΗ

ΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΩΝ ΟΡΤΥΚΙΩΝ ΣΤΗ ΜΑΝΗ

Το κυνήγι των ορτυκιών αποτελούσε ένα από τα κυριότερα εισοδήματα για τους κατοίκους της άγονης περιοχής της νοτιοανατολικής Μάνης, οι οποίοι δραστηριοποιήθηκαν με διάφορους τρόπους στον τομέα αυτό της συλλεκτικής οικονομίας με όσο το δυνατόν λιγότερα έξοδα.

Έτσι στην περιοχή της Μάνης απαντώνται οι εξής μορφές κυνηγιού:

1) ΑΤΟΜΙΚΟ ΚΥΝΗΓΙ ΜΕ ΑΠΟΧΗ

Το ατομικό κυνήγι με απόχη γινόταν σε καλλιεργημένες περιοχές, όπου ο αριθμός των ορτυκιών δεν ήταν μεγάλος, αλλά οι κυνηγοί μπορούσαν «να λέπουσι χάμου τ΄ αρδύκια και να τα κουπώνουσι». Τα ορτύκια συνήθως βρίσκονταν στις γωνίες των χωραφιών κρυμμένα κάτω από υπολείμματα ξερών χόρτων. Το κυνήγι αυτό γινόταν συνήθως τις απογευματινές ώρες κατά τις οποίες τα ορτύκια λόγω του καύσωνα παρουσίαζαν απροθυμία προς πτήση.

2) ΤΟ ΟΜΑΔΙΚΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΛΑΣ

Το κυνήγι της Τραπέλας αποτελούσε μια τεχνική ομαδικού κυνηγιού ορτυκιών στη Μάνη. Την Τραπέλα την αποτελούσε μια ομάδα κυνηγών 7 έως 11 ατόμων, οι λεγόμενοι αποχάδες. Φτάνοντας στους ορτυκότοπους οι αποχάδες διατάσσονταν σε σχήμα οξείας γωνίας ή λαβίδας, όπως σημειώνει ο Κ. Κάσσης, «έχοντος την κορυφή προς το κάτω μέρος των πρανών εδαφών».

3) ΚΥΝΗΓΙ ΜΕ ΖΩΑ

Ο Ντίνος Παπαδογεωργής για τη χρησιμοποίηση της γάτας στο κυνήγι ορτυκιών αναφέρει σχετικά: «Όσοι τις χρησιμοποιούσαν για το σκοπό αυτό φρόντιζαν ώστε η γάτα τους κατά το αρδυκολόη να έχει τέκνο. Έδεναν λοιπόν το γατάκι την νύχτα και η γάτα κουβαλούσε μέχρι το πρωί πουλιά τα οποία ήταν πολλές φορές περισσότερα από όσα κυνηγούσε ένας καλός κυνηγός. Χρήση της γάτας για το σκοπό αυτό έκαναν συνήθως άτομα που δεν ήταν σε θέση να κυνηγήσουν με απόχη».

4) ΚΥΝΗΓΙ ΜΕ ΣΦΕΝΤΟΝΑ

Σύμφωνα με τον Κ. Κάσση, τα παιδιά από 3-13 χρονών είχαν ένα δικό τους τρόπο κυνηγιού των ορτυκιών, έκαναν χρήση της σφεντόνας. Σκότωναν ανάλογα με την ημέρα περισσότερα ή λιγότερα. Αν «είχασι πέσει πολλά» σκότωναν πολλά, αν λίγα, σκότωναν λίγα.

5) ΚΥΝΗΓΙ ΜΕ ΝΤΟΥΦΕΚΙ

Κυνηγός παραμονεύει τα ορτύκια σε μπαστούνα (μπαστούνες ηταν τα παραδοσιακά τρυγονοκάρτερα της Μάνης

Το κυνήγι με το τουφέκι στις αρχές του 20ού αιώνα γινόταν κάτω από αυστηρούς περιορισμούς. Στα 1910 ο Πέτρος Κολονάρος από την Κίττα γράφει: «Επετράπη εις τον κοσμάκην να κυνηγά άνευ αδείας, ενώ πρότερον αφηρπάζοντο τα όπλα ανεπιτρεπτεί υπό των αποσπασμάτων. Όλοι λοιπόν θα κυνηγούν για να κερδίσουν κάτι τι από τα ορτύκια μας χωρίς καρδιοκτύπι αφαρπαγής του όπλου του υπό της εξουσίας. Ας κερδίζει κάτι ο κόσμος τέλος πάντων γενομένης κάποιας επιεικείας».
Οι κυνηγοί με τουφέκι απαγορευόταν να κυνηγήσουν στους χώρους των τραπελών, πριν περάσουν αυτές και μόνον μετά την διέλευση της τραπέλας επιτρεπόταν σ΄ αυτούς να κυνηγήσουν εκεί. Πάντα όμως οι κυνηγοί με όπλα θα έπρεπε να βρίσκονται σε απόσταση εκτός βολής όπλου από την τραπέλα.
Το πάθος των κυνηγών για τα ορτύκια ήταν μεγάλο. Στα 1912 οι κυνηγοί ζητούν από την κυβέρνηση άδεια κυνηγίου και για τους θερινούς μήνες με την υπόσχεση ότι δεν θα σκοτώσουν ωδικά, αλλά θα παραμονεύσουν ειδικώς το πέρασμα ορτυκιών. Ζητούσαν να κυνηγούν σε μια εποχή που το κυνήγι απαγορευόταν παντού ως «καθαρός φόνος πλασμάτων απροστατεύτων. Διότι το κυνήγι εις εποχήν γάμων, ωοτοκίας, εκκολάψεως και διατροφής μικρών, είναι φόνος των πουλιών, τα οποία εγεννήθησαν και εκείνων που θα γεννηθούν, φόνος αυγών, φόνος κυοφοριών».

ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΟΥ ΟΡΤΥΚΙΟΥ

Δεν ήταν λίγες οι φορές που το κυνήγι δεν είχε μόνο θύματα τα ορτύκια αλλά και ανθρώπινες ζωές. Παραθέτω ενδεικτικά αποσπάσματα από δημοσιεύσεις στον τύπο που αναφέρουν ατυχήματα αυτού του είδους.

  ΚΙΤΤΑ, 26 Αυγούστου 1906 (του ανταποκριτού μας).
«Καίτοι εν τη αρχή ον το κυνήγιον, εν τούτοις εσημείωσε δύο μικροδυστυχήματα μέχρι τούδε, ως τούτο συμβαίνει συνήθως κατά την θήραν των ορτυκιών.  Προ τινων ημερών εις το χωρίον Οχιά ετραυμάτισεν ο Μιχ. Σαμπατάκος τον Νικολ. Καταβελλάκον εις τον αριστερόν οφθαλμόν και διατρέχει κίνδυνον να απολέση αυτόν.  Χθες πάλιν ενταύθα, ενώ εκυνήγουν οι αδελφοί Ηλίας Καβατζάς, φοιτητής της φαρμακευτικής και Γεώργιος, τελειόφοιτος του Γυμνασίου, επλήγωσεν ο δεύτερος τον πρώτον, δι΄ απροσέκτου χειρισμού του όπλου εις τας μηρικάς αρθρώσεις αμφοτέρων των γονάτων.  Ευτυχώς τα μικρά σφαιρίδια δεν προχώρησαν, ως εκ του μέρους, πάντως όμως θα επέφερον δυσάρεστα αποτελέσματα, αν διηυθύνοντο ολίγον άνωθεν εις την κοιλιακήν χώραν.  Ας παραδειγματισθώσιν όθεν και εκ τούτου οι γονείς και κηδεμόνες των ανηλίκων μικρών κυνηγών, οίτινες ούτως ή άλλως διακινδυνεύουσιν, όπως μη συμβώσιν απευκταία ανεπανόρθωτα».

  ΚΙΤΤΑ, 31 Αυγούστου 1910.

«Τραυματισμός συνέβη εις την κωμόπολιν Λάγεια δύο ώρας εντεύθεν απέχουσαν. Ο Αντώνιος Κάρκαλης ετραυματίσθη κατά το κυνήγιον ορτυκιών υπό τινος συγχωρίου του Κούζουλα αγνώστου ονόματος δια τελείως ασημάντους λόγους».

  ΓΕΡΟΛΙΜΗΝ, 9 Σεπτεμβρίου 1910. (Του ανταποκριτού μας Πέτρου Π. Κολονάρου).

«Την παρελθούσαν εβδομάδα ο Βασ. Σιμάκος, κάτοικος της κωμοπόλεως μας, κυνηγών εις την περιοχήν Γερολιμένος ετραυματίσθη εξ αμελείας μολονότι υπάρχουν υπόνοιαι εκουσίου τραυματισμού εκ του ότι ο δράστης τραπείς εις φυγήν παραμένει εισέτι άγνωστος και τα βλήματα δεν είναι του συνήθους μεγέθους δια το κυνήγιον ορτυκίων, αλλά μεγαλύτερα. Ούχ ήττον όμως εφιστώμεν την προσοχήν των κυνηγούντων, διότι ακουσίως δύνανται να γίνωσιν ούτοι φονείς και εξ αυτών άλλοι αναιτίως γίνονται θύματα, ως τοιαύτα αρκετά εσημειώθησαν εφέτος».

 

ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΤΩΝ ΟΡΤΥΚΙΩΝ ΣΤΗ ΜΑΝΗ

Τα ζωντανά ορτύκια, μετά τη σύλληψή τους, τα τοποθετούσαν αρχικά στις ορτυκοποδιές που χωρούσαν από 20 έως 25 και στη συνέχεια τα μετέφεραν σε ειδικά κατασκευασμένα κλουβιά. Τα κλουβιά αυτά ήταν ξύλινα και σκεπάζονταν με πανί στην οροφή για να μην τραυματίζονται στο κεφάλι κατά τα τινάγματά τους στην προσπάθειά τους να πετάξουν.
Σύμφωνα με τον Ντίνο Παπαδογεωργή, από τα μέσα του 16ου αιώνα, οπότε καταστέλλεται η πειρατεία και η Μεσόγειος απαλλάσσεται από την Αραβική μάστιγα, αρχίζει το εμπόριο της Μάνης με τα λιμάνια της Ελλάδας και της υπόλοιπης Μεσογείου. Μεγάλες κλούβες με ζωντανά ορτύκια πωλούνται από τους Μανιάτες και αναπτύσσεται ένα προσοδοφόρο εμπόριο. Έτσι δημιουργείται η ανάγκη να συλλαμβάνονται περισσότερα ορτύκια ζωντανά και οπωσδήποτε να μην είναι «ουδέ εις το ελάχιστον τραυματισμένα».

Στα 1895 ο Γ. Π. Παρασκευόπουλος αναφέρει:
«Ζωηρότατον δε το εμπόριον των ορτύγων. Ποίος δεν έτυχε να παρατηρήση τα διάφορα Γαλλικά ατμόπλοια τα δια Μασσαλίαν αναχωρούντα εκ Πειραιώς, πως εστοιβαγμένα έχουν εκατοντάδας κλωβών πλήρων του νοστιμωτάτου αυτού κυνηγίου». Σύμφωνα με την Ευαγγελία Καπετανάκου στα τέλη του 19ου αιώνα «Η εξαγωγή των ορτύγων γίνεται δια του Γέρω-Λιμένα, του επινείου της Μέσα Μάνης, όπου κυρίως πίπτουν ελαττούμενοι βαθμιαίως καθόσον χωρούμεν προς Βορράν.  Η εξαγωγή κυμαίνεται από έτους εις έτος μεταξύ των 100 και 150 χιλιάδων ζώντων ορτύγων. Γίνεται δε εις διάφορα μέρη της Ελλάδος και εις την Μασσαλίαν».

Στα 1910 ο Πέτρος Κολονάρος γράφει:
«από τον Γερολιμένα εφορτώθη υπό των ενταύθα εμπόρων ορτυκίων κ.κ. Ι. Χεριάτου, Περιμένη και Θ. Κυρίμη η πρώτη δόσις των ορτυκίων επί του ατμοπλοίου «Κρήτη» της Εταιρείας Γουδή κατευθυνομένου εις Πειραιά.  Εκείθεν θα κατευθυνθούν εις Μασσαλίαν της Γαλλίας. Δια συμφωνίας έχουν ορίσει να μεταπωλούν ίσον ποσόν ορτυκίων, όπερ εφέτος έφθασεν εις τας 33 χιλιάδας (11 χιλιάδας έκαστος).  Το ποσόν αυτό δεν είναι διόλου ικανοποιητικόν, διότι άλλα έτη το άθροισμα της α΄ δόσεως και των τριών εμπόρων υπερέβαινε τας 150 και 170 πολλάκις χιλιάδας».

 Ένας παλιός πρόεδρος της κοινότητας του Γερολιμένα στα 1966 θυμάται:
«Εκατόν είκοσι χιλιάδες ορτύκια το χρόνο έφθανε η εξαγωγή στη Γαλλία. Έρχονταν τα φραντσέζικα παπόρια στην Καλαμάτα και φόρτωναν κατευθείαν για Μασσαλία».

Στις αρχές του 20ού αιώνα το ορτύκι κατακτά όλο και περισσότερο τις διατροφικές προτιμήσεις των Αθηναίων. Ως αστική διατροφική επιλογή σχολιάζεται μάλιστα και από τον τύπο της εποχής: «Οι Αθηναίοι αυτήν την εποχήν δεν έχουν ανάγκην από γάλλους, τρέφονται όλο με ορτύκι και τρυγώνι!».
Οι προμηθευτές διαφημίζονται ακόμα και μέσω του τύπου: «Εις το κατάστημα του κ. Θ. Πιτσούλη και Κ. Μηλούλη ευρίσκονται ορτύκια του κυνηγιού προς 60 λεπτά έκαστον». Η ζήτηση αυτή διαμορφώνει και την υψηλή τους τιμή. Στα 1901 η εφημερίδα Σκριπ αναφέρει: «Το ακριβώτερον πράγμα είναι εις τα ξενοδοχεία το ορτύκι!  Έχει 1,20 το ολιγώτερον! Εις την αγοράν έχει 30 λεπτά μονάχα».
Δύο χρόνια αργότερα, στα 1903, η ίδια εφημερίδα ενημερώνει το αναγνωστικό της κοινό ότι: «Εις την αγοράν τα τελευταία ορτύκια και τρυγώνια υπερτιμήθησαν» και συνεχίζει: «Εις τα ξενοδοχεία η τιμή ενός ορτυκιού ανέρχεται εις το ποσόν, το οποίον έδωσαν μέχρι τούδε οι πλούσιοι υπέρ της Μακεδονίας, δηλαδή εις 2 και 50».
Σήμερα το κυνήγι του ορτυκιού έπαψε να αποτελεί σημαντικό οικονομικό παράγοντα της συλλεκτικής οικονομίας. Παραμένει όμως επιτακτική η ανάγκη για την προστασία και τη σωστή διαχείριση του οικοσυστήματος τόσο στα περάσματα των ορτυκιών όσο και στους τόπους προορισμού της αποδημίας τους. Ας αναστρέψουμε τη συνεχή μείωση του πληθυσμού τους κάνοντας τις «πλαγιάδες» της Μάνης το πιο φιλόξενο σταυροδρόμι τους.

Πηγή :  pame.gr/hobby/kinigi/mani-ortykia , ethnos.gr και gpeppas.gr/ortiki/mani